Öz
1923-1930 yılları arasında kuruluşunu tamamlayan tek parti dönemi 1930-1935 yılları arasında siyasal hayatta yerleşmesini gerçekleştirmiş ve 1935’ten sonra parti-devlet bütünleşmesini tamamlamıştır. Bu dönemin genel özelliği CHP’nin cumhuriyeti ilan eden güç olarak muhalefet tanımayan tepeden inmeci bir siyaset anlayışını benimsemiş olmasıdır. Bu anlayış 1945’li yıllarda hem iç faktörlerin hem de dış faktörlerin etkisi ile zorunlu bir değişikliğe gitmek zorunda kalmıştır. Eski bir Başbakan olan Celal Bayar’ın önderliğinde Demokrat Partisi 1946’nın Ocak ayında kurulmuştur. Bazı CHP’liler tarafından “muvazaa partisi” olarak düşünülen Demokrat Parti kısa süre içinde halkta çok geniş bir etki yapmıştır. Senelerdir tek parti iktidarından ve CHP politikalarından rahatsız olan topluluklar DP’yi desteklemişlerdir. DP bu dönemde hem arkasına aldığı halk desteği ile hem de iktidar partisine karşı geliştirmiş olduğu muhalefet politikaları ile 23 yıllık tek parti zihniyetine alışmış olan CHP’yi ve iktidar anlayışını zorunlu bir dönüşüme tabi kılmıştır. DP’nin CHP’ye karşı geliştirmiş olduğu muhalefette 1947 Birinci Büyük Kongresinin etkisi büyük olmuştur. Bu makalemizde Birinci Kongre sonrasında kabul edilen “Hürriyet Misakı”nın hem siyasal hayata hem de İktidar-muhalefet ilişkilerine etkileri incelenmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Demokrat Parti Cumhuriyet Halk Partisi İktidar-Muhalefet İlişkisi DP Birinci Kongresi Celal Bayar
Kaynakça
- Ağaoğlu, S. (1972). Demokrat Partinin Doğuş ve Yükseliş Sebepleri Bir Soru, İstanbul: Baha Matbaası.
- Ahmad, F. (1994). Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), İstanbul: Hil Yayınları.
- Akın, R. (2012). Türk Siyasal Tarihi 1908-2000, İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık.
- Albayrak, M. (2020). Türk Siyasi Hayatında Demokrat Parti I-Demokrat Partinin Muhalefet Yılları (1946-1950), Ed. Ali Arslan, Mersin: Mer Ak Yayınları.
- Alpaslan, Ö. (2019). Türk Siyasal Tarihinde Demokrat Parti Birinci Kongresi, Cedrus, VII, DOI: 10.13113/Cedrus/201934.(s.741-755).
- Bayar, C. (1986). Başvekilim Adnan Menderes, Der. İsmet Bozdağ, İstanbul.
- Burçak, R. S. (1979). Türkiye’de Demokrasi’ye Geçiş (1945-1950), İstanbul: Olga Matbaası.
- Çavdar, T. (1999). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), 2. baskı, Ankara: İmge kitabevi.
- Demirtaş, B. (2011). Türk Siyasi Hayatında Cumhurbaşkanı-Hükümet İlişkileri (1923- 1960), (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
- Erim, N. (1947,12 Ocak), “Demokrat Parti Kurultayı Dağıldıktan Sonra”, Ulus.
- Eriş, M. (2012). Osmanlıdan Günümüze Demokratikleşme Sürecinde Türk Siyasi Hayatı ve Kemalizm, İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
- Eroğul, C. (1989). Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Ankara: İmge kitabevi.
- Fersoy, O. C. (1978). Bir Devre Adını Veren Başbakan- Adnan Menderes, İstanbul: Hun Yayınları.
- İnan, S. (2002). Muhalefette Andan Menderes 1945-1950, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Isparta.
- İnan, S. (2002). Muhalefette Andan Menderes 1945-1950, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Isparta.
- İnan, S. (2019). Türkiye’de Çok Partili Döneme Adaptasyon Sürecinde Bir CHP Hükümeti Olarak Günaltay Kabinesi ve Politikaları, Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ardahan.
- İncioğlu, N. K. (2007). Türkiye’de Çok Partili Sisteme Geçiş ve Demokrasi Sorunları, Türkiye’de Siyaset: Süreklilik ve Değişim, Ed. Ersin Kalaycıolğu, Ali Yaşar Sarıbay, İstanbul: Der Yayınları, 265-277.
- Kabasakal, M. (1991). Türkiye’de Siyasi Parti Örgütlenmesi, 1908-1960, İstanbul: Tekin Yayınevi.
- Karagülle, H. (1947, 14 Ocak). “Demokrat Parti Kongresi’ne Dair”, Ulus.
- Karpat, H. K. (2013). Türk Demokrasi Tarihi, (Edit. N. Akbıyık). İstanbul: Timaş Yayınları.
- Kaştan, Y. (2006). Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek partili Dönemden Çok Partili Döneme Geçişte CHP’nin Yönetim Anlayışındaki Gelişmeler (1938-1950). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. (s.123-140) Erişim adresi: http://acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11630/3589/123- 140.pdf?sequence=1&isAllowed=y
- Kaynar, M.K. (2022). Türkiye’nin Ellili Yılları Üzerine Bazı Notlar, Türkiye’nin 1950’li Yılları, Ed. Tanıl Bora, İstanbul: İletişim Yayınları. 15-38.
- Kocabaş, S. (2009). T.C Devleti Tarihi 4- İnönü Dönemi Milli Şef yönetimi-Demokrasiye Geçiş 1938-1950, İstanbul: Süleyman Kocabaş Kütüphanesi.
- Koçak, C. (2012). Tükiye’de İki Partili Siyasal Sistemin Kuruluş Yılları 1945-1950, C.3, Rejim Krizi, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Mete, O. (1947). Bütün Tafsilat ve Akisleriyle Demokrat Parti’nin 1’nci Büyük Kongresi 7 Ocak 1947, İstanbul: Ticaret Dünyası Matbaası.
- Okutan, E. (2014). Türkiye’de Siyasal Muhalefet-Geçmişten Günümüze Zemin Kaymaları, İstanbul: Selis Kitaplar Yayınları.
- Şahingiray, Ö. (1999). Celal Bayar’ın Söylev ve Demeçleri, 1946-1950- Demokrat Partinin Kuruluşundan İktidara Kadar Politik Konuşmalar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
- Tanin, (1947, 08 Ocak).
- Tanin, (1947, 28 Temmuz) Tek Taraflılık Ruhunun Gülünç Belirtisi.
- Tanin, (1947,12 Temmuz).
- Tanör, B. (1996). Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), İstanbul: Afa Yayınları.
- Tasvir, (1946, 23 Nisan).
- Tunaya, T. Z. (1952). Türkiye’de Siyasi Partiler, 1859-1952, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları A. Ş. Basımevi.
- Ulus, (1947, 19 Ocak).
- Uzun, H. (2012). İktidarını Sürdürmek İsteyen Bir Partinin Kimlik Arayışı: Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1946 Olağanüstü Kurultayı, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi Journal of Modern Turkish History Studies XII/25 (Güz/Autumn), (ss. 101-139).
- Uzun, H. (2013). Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1946 Olağanüstü Kurultayı, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIII/26 (Bahar). (ss. 139-161.) Vakit, (1947, 25 Temmuz). Demokrat Parti iddialarında ısrar ediyor!, Vakit.
- Vatan, (1947, 10 Eylül). Peker’in İstifası ve Demokratlar. Vatan, (1947, 12 Ocak).
- Vatan, (1947, 29 Eylül). Adnan Menderes İzmir’de Mühim Bir Konuşma Yaptı.
- Vatan, (1947, 22 Eylül). Celal Bayar’ın Gazetemize Beyanatı.
- Vatan, (1947, 10 Eylül). Recep Peker Nihayet İstifa Etti.
- Yalçın, H. C. (1947, 14 Ocak). “Cumhurbaşkanlığı ve Parti Başkanlığı”, Tanin.
- Yalman, A.E. (yy). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, C.4 (1945-1971).
- Yeni Asır, (1947, 28Eylül).
- Yeni Asır, (1948, 16 Şubat).
Öz
The one-party period, which completed its establishment between 1923-1930, settled in political life between 1930-1935 and completed the party-state integration after 1935. The general feature of this period is that the Republican People's Party (CHP), as the power that declared the republic, adopted a top-down policy approach that did not recognize opposition. This understanding had to go through a necessary change in 1945 with the effect of both internal and external factors. The Democrat Party was established in January 1946 under the leadership of Celal Bayar, a former Prime Minister. The Democrat Party (DP), which was considered by some CHP members as a "muvazaa party", had a very wide influence on the public in a short time. For years, the communities that were disturbed by the one-party government and CHP policies supported DP. During this period, the DP subjected CHP, which became accustomed to a one-party mentality of 23 years, and its understanding of power, to a compulsory transformation, with the support of the people and the opposition policies it developed against the ruling party. The effect of the 1947 First Great Congress on the opposition of DP against CHP was great. In this article, we tried to examine the effects of the “Hürriyet Pact”, which was accepted after the first congress, on both the political life and the power-opposition relations.
Kaynakça
- Ağaoğlu, S. (1972). Demokrat Partinin Doğuş ve Yükseliş Sebepleri Bir Soru, İstanbul: Baha Matbaası.
- Ahmad, F. (1994). Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), İstanbul: Hil Yayınları.
- Akın, R. (2012). Türk Siyasal Tarihi 1908-2000, İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık.
- Albayrak, M. (2020). Türk Siyasi Hayatında Demokrat Parti I-Demokrat Partinin Muhalefet Yılları (1946-1950), Ed. Ali Arslan, Mersin: Mer Ak Yayınları.
- Alpaslan, Ö. (2019). Türk Siyasal Tarihinde Demokrat Parti Birinci Kongresi, Cedrus, VII, DOI: 10.13113/Cedrus/201934.(s.741-755).
- Bayar, C. (1986). Başvekilim Adnan Menderes, Der. İsmet Bozdağ, İstanbul.
- Burçak, R. S. (1979). Türkiye’de Demokrasi’ye Geçiş (1945-1950), İstanbul: Olga Matbaası.
- Çavdar, T. (1999). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), 2. baskı, Ankara: İmge kitabevi.
- Demirtaş, B. (2011). Türk Siyasi Hayatında Cumhurbaşkanı-Hükümet İlişkileri (1923- 1960), (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
- Erim, N. (1947,12 Ocak), “Demokrat Parti Kurultayı Dağıldıktan Sonra”, Ulus.
- Eriş, M. (2012). Osmanlıdan Günümüze Demokratikleşme Sürecinde Türk Siyasi Hayatı ve Kemalizm, İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
- Eroğul, C. (1989). Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Ankara: İmge kitabevi.
- Fersoy, O. C. (1978). Bir Devre Adını Veren Başbakan- Adnan Menderes, İstanbul: Hun Yayınları.
- İnan, S. (2002). Muhalefette Andan Menderes 1945-1950, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Isparta.
- İnan, S. (2002). Muhalefette Andan Menderes 1945-1950, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Isparta.
- İnan, S. (2019). Türkiye’de Çok Partili Döneme Adaptasyon Sürecinde Bir CHP Hükümeti Olarak Günaltay Kabinesi ve Politikaları, Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ardahan.
- İncioğlu, N. K. (2007). Türkiye’de Çok Partili Sisteme Geçiş ve Demokrasi Sorunları, Türkiye’de Siyaset: Süreklilik ve Değişim, Ed. Ersin Kalaycıolğu, Ali Yaşar Sarıbay, İstanbul: Der Yayınları, 265-277.
- Kabasakal, M. (1991). Türkiye’de Siyasi Parti Örgütlenmesi, 1908-1960, İstanbul: Tekin Yayınevi.
- Karagülle, H. (1947, 14 Ocak). “Demokrat Parti Kongresi’ne Dair”, Ulus.
- Karpat, H. K. (2013). Türk Demokrasi Tarihi, (Edit. N. Akbıyık). İstanbul: Timaş Yayınları.
- Kaştan, Y. (2006). Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek partili Dönemden Çok Partili Döneme Geçişte CHP’nin Yönetim Anlayışındaki Gelişmeler (1938-1950). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. (s.123-140) Erişim adresi: http://acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11630/3589/123- 140.pdf?sequence=1&isAllowed=y
- Kaynar, M.K. (2022). Türkiye’nin Ellili Yılları Üzerine Bazı Notlar, Türkiye’nin 1950’li Yılları, Ed. Tanıl Bora, İstanbul: İletişim Yayınları. 15-38.
- Kocabaş, S. (2009). T.C Devleti Tarihi 4- İnönü Dönemi Milli Şef yönetimi-Demokrasiye Geçiş 1938-1950, İstanbul: Süleyman Kocabaş Kütüphanesi.
- Koçak, C. (2012). Tükiye’de İki Partili Siyasal Sistemin Kuruluş Yılları 1945-1950, C.3, Rejim Krizi, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Mete, O. (1947). Bütün Tafsilat ve Akisleriyle Demokrat Parti’nin 1’nci Büyük Kongresi 7 Ocak 1947, İstanbul: Ticaret Dünyası Matbaası.
- Okutan, E. (2014). Türkiye’de Siyasal Muhalefet-Geçmişten Günümüze Zemin Kaymaları, İstanbul: Selis Kitaplar Yayınları.
- Şahingiray, Ö. (1999). Celal Bayar’ın Söylev ve Demeçleri, 1946-1950- Demokrat Partinin Kuruluşundan İktidara Kadar Politik Konuşmalar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
- Tanin, (1947, 08 Ocak).
- Tanin, (1947, 28 Temmuz) Tek Taraflılık Ruhunun Gülünç Belirtisi.
- Tanin, (1947,12 Temmuz).
- Tanör, B. (1996). Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), İstanbul: Afa Yayınları.
- Tasvir, (1946, 23 Nisan).
- Tunaya, T. Z. (1952). Türkiye’de Siyasi Partiler, 1859-1952, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları A. Ş. Basımevi.
- Ulus, (1947, 19 Ocak).
- Uzun, H. (2012). İktidarını Sürdürmek İsteyen Bir Partinin Kimlik Arayışı: Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1946 Olağanüstü Kurultayı, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi Journal of Modern Turkish History Studies XII/25 (Güz/Autumn), (ss. 101-139).
- Uzun, H. (2013). Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1946 Olağanüstü Kurultayı, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIII/26 (Bahar). (ss. 139-161.) Vakit, (1947, 25 Temmuz). Demokrat Parti iddialarında ısrar ediyor!, Vakit.
- Vatan, (1947, 10 Eylül). Peker’in İstifası ve Demokratlar. Vatan, (1947, 12 Ocak).
- Vatan, (1947, 29 Eylül). Adnan Menderes İzmir’de Mühim Bir Konuşma Yaptı.
- Vatan, (1947, 22 Eylül). Celal Bayar’ın Gazetemize Beyanatı.
- Vatan, (1947, 10 Eylül). Recep Peker Nihayet İstifa Etti.
- Yalçın, H. C. (1947, 14 Ocak). “Cumhurbaşkanlığı ve Parti Başkanlığı”, Tanin.
- Yalman, A.E. (yy). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, C.4 (1945-1971).
- Yeni Asır, (1947, 28Eylül).
- Yeni Asır, (1948, 16 Şubat).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Tüm Sayı |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Nisan 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 21 Aralık 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 8 Sayı: 15 |
Kaynak Göster
MAKALE DEĞERLENDİRME SÜRECİ
Yazar tarafından gönderilen bir makale, gönderim tarihinden itibaren 10 gün içinde dergi sekreteri tarafından makalenin, telif sözleşmesinin ve benzerlik raporunun (Turnitin programı) eksiksiz ve düzgün bir şekilde gönderilip gönderilmediği yönünden incelenir. İstenilen bu dosyalar eksiksiz ve düzgün bir şekilde gönderilmiş ise makale; ikinci aşamada derginin yayın çizgisine uygun olup olmadığı yönünden değerlendirilir. Bu süreçte makale yayın çizgisine uygun değilse yazara iade edilir. Makale yayın çizgisine uygun ise şablona uygun bir şekilde gönderilip gönderilmediği yönünden değerlendirilir. Şayet makale şablona uyarlanıp gönderilmemiş ise değerlendirme sürecine alınmaz. Bu süreçte yazarın derginin belirlediği şartlara uygun bir şekilde sisteme makale yüklemesi beklenir. Makale şablona uygun bir şekilde hazırlanıp gönderilmiş ise son aşamada makale derginin yayın ilkeleri, yazım kuralları, öz, abstract, extented abstract, kaynakça gösterimi vb. yönlerden incelenir. Bu ayrıntılarda makalede bir sorun varsa yazarın bu hususları tamamlaması istenir ve verilen süre içerisinde eksiksiz bir şekilde yeniden makaleyi göndermesi istenir.
Tüm bu aşamaları geçen makale, editör tarafından bilimsel yeterliliğinin denetlenmesi amacıyla ikinci 7 günlük süre içerisinde çalışmaya uygun iki hakeme değerlendirmeleri için gönderilir. Hakemlerin değerlendirme süreleri 15 gündür. Bu süre zarfında hakemlik görevini tamamlamayan bir hakem olursa ilgili hakeme değerlendirmeyi tamamlaması için 7 günlük ek süre verilebilir. Bu süre zarfında hakem görevini yerine getirmezse yerine yeni bir hakem ataması yapılır. En az iki hakemden gelen raporlar olumlu ise makale yayın aşamasına alınır. Hakem raporlarından birisi olumlu diğeri olumsuz ise makale üçüncü bir hakeme gönderilir. Üçüncü hakem raporu da olumsuz ise makale ret edilir. Üçüncü hakemin değerlendirmesi olumlu ise makaleyle ilgili hakem raporları dergi alan editörlerinden oluşan Editörler Kurulu tarafından incelenir. Makalenin yayınlanmasıyla ilgili nihai karar alan editörlerinden oluşan Editörler Kurulu tarafından verilir. Hakem raporlarının yetersiz ve tatmin etmekten uzak olması veya İngilizce editör tarafından abstract ve extented abstract’ın yetersiz görülmesi hallerinde de yine makaleyle ilgili son karar Editörler Kurulu tarafından verilir. Tüm bu aşamalardan geçen bir makale en yakın sayıya yayınlanmak üzere eklenir. İlgili sayıda yer kalmaması halinde makalenin yayımı bir sonraki sayıya kaydırılır. Bu durumda ve tüm değerlendirme sürecinde yazar isterse makalesini geri çekme hakkına sahiptir. Ancak bu durumu dergiye bildirmesi gerekir. Makale gönderim tarihinden makalenin yayına kabul tarihine kadar tüm bu işlemler için ortalama 3 aylık bir süre öngörülmektedir.