Öz
II. Dünya Savaşı’nın etkilerinin doruğa çıktığı 1940’lı yıllar, Türkiye’deki kültür ve siyaset tartışmalarında önemli bir yer tutmaktadır. Faşizmden etkilenen hareketlerin devlet içinde ve devlet dışında yükselişe geçtiği ve yayıncılık alanında da kendini gösterdiği bu dönem, Erken Cumhuriyet döneminin kültür politikalarında gidilen değişiklik ile daha da çatışmalı bir sürece dönüşmüştür. Bürokrasi içinde Hasan Ali Yücel ve Reşat Şemsettin Sirer arasında var olan mücadele, sivil alanda Türkçü-Turancı gruplar ile aydınlanmacı, liberal, sol-sosyalist grupların yürüttükleri polemikler biçiminde kendini göstermiştir. Yurt dışında sosyal bilimler alanında eğitim görüp Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi içinde bir araya gelmiş genç bir akademisyen kuşağının oluşturduğu çevrenin faaliyetleri, dönemin sol tandanslı antifaşist hareketini anlamak açısından hayli önemlidir. Bu çalışmada, bahsedilen çevrenin önemli isimlerinin yayınladığı Adımlar dergisi, faşist görüşleri “kültür otarşisi” kavramı üzerinden eleştiren değerlendirmeleri çerçevesinde ele alınacaktır. Adımlar dergisinin Türkiye’de 1940’lı yıllardaki faşizm karşıtı hareket içerisindeki yeri, Behice Boran ve Muzaffer Şerif Başoğlu’nun başını çektiği tartışmalara odaklanılarak tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Türkiye'de Faşizmin yansımaları Ankara çevresi Kültür otarşisi
Kaynakça
- Alişoğlu, B. (2021), “Tek Parti Döneminin Düşünsel Ortamı İçinde Sol Basının Yeri” Tarih ve Günce, 9: 425-474
- Başoğlu, M.Ş.(1943), “Fikir hayatımızda bir dönme hâdisesi daha: Tahsin Banguoğlu’nun ırkçılığı bırakıp bu sahada hakikatın avukatı kesilişi.”, Adımlar, 8: 277-278
- Başoğlu, M.Ş.(1943), “İlimde Gelişmemizin Reel Şartları”, Adımlar, 6: 177-181
- Başoğlu, M.Ş.(1943), “Ordinarius Profesör Mustafa Şekip Tunc’a”, Adımlar, 4: 128-129
- Başoğlu, M.Ş.(1944), “Fikir Mesullüğü ve Zorba Zihniyeti”, Adımlar, 11: 345-347
- Başoğlu, M.Ş.(1944), “Seçkin Adam Düşkünlüğü ve Faşizm”, Adımlar, 9: 281-283
- Baştımar, Z.(1943), “Büyük Türk Hümanisti Tevfik Fikret”, Adımlar, 8: 260-262
- Belli, M. (2002) İnsanlar Tanıdım: Mihri Belli’nin Anıları, Doğan Kitapçılık, İstanbul
- Berkes, N. (1997), Unutulan Yıllar, İletişim, İstanbul
- Boran, B. S. (1943), “Hangi Manâda Millî İlim?”, Adımlar, 5: 145-148
- Boran, B. S. (1943), “İlim ve Cemiyet”, Adımlar, 1: 17-19
- Boran, B. S. (1944), “Kalp Fikir, Gerçek Fikir”, Adımlar, 12: 377-379
- Bozok, H. (1944), “Gelenekçiler mi Haklı?”, Adımlar, 11: 370-371
- İsimsiz (1943), “Adımlar”, Adımlar, 1: 1-5
- Dinçer, H. (2012), “Niyazi Berkes’e Göre Kemalizm ve Çağdaşlaşma”. Yayınlanmamış doktora tezi, A.Ü. Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
- Ercan, E. E. (2021 ), “Erken Cumhuriyet Döneminde Hümanizma Kavrayışları I: Adımlar Dergisi Hümanizma Anketi”, İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi) 6:163-179
- Ercan, E. E. (2021), “Erken Cumhuriyet Döneminde Hümanizma Kavrayışları II: Adımlar Dergisi Hümanizma Anketinin Sonlandırılması” . İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi) , 6 (2), 158-174
- Hamilton, R. F. (2003), “American Sociology Rewrites Its History”, Sociological Theory, 21(3), 281–297
- Kaçmazoğlu, B. (2015), “Türkiye’de Sosyolojinin 100 Yıllık Birikimi Üzerine Bazı Tespitler”, Sosyoloji Konferansları, 52: 29-55
- Kasapoğlu, A. (2011), “Bir Halk Sosyolojisi Örneği Olarak Adımlar Dergisinin Semiyotik İncelemesi” , Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 14 (1) , 134-191
- Kayalı, K. (2001), Türk Düşünce Dünyasında Yol İzleri, İletişim, İstanbul
- Kaynar, M. K. ve Ak, G. (2016), “Niyazi Berkes ve 1940’lı Yılların Sol Muhalif Dergisi Yurt ve Dünya Birlikteliği”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16: 325-372
- Koçak, O. (2009), “1920’lerden 1970’lere Kültür Politikaları”, Bora, Tanıl–Gültekingil, Murat – Yılmaz, Murat (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Kemalizm, Cilt: 2, İletişim Yayınları, İstanbul: 370-418
- Küçük, Y. (1983), “Cumhuriyet Döneminde Aydınlar ve Dergileri”,Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt-I, İletişim Yayınları, İstanbul: 138-144
- Navora-Yaşın, Y. (2000), “ “Evde Taylorizm”: Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında evişinin rasyonelleşmesi (1928-40)”, Toplum ve Bilim, 84, Bahar: 51-74
- Maiocchi, R. (2009), “Fascist Autarky and the Italian Scientists”, Journal of History of Science and Technology , Vol.3, Fall: 62-73
- Mumcu, U. (1996), Bir Uzun Yürüyüş, um:ag Vakfı Yayınları Oğuz, M.C. (2015), “Mustafa Şekip Tunç ve Türkiye’de Bergsonculuk”, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1: 90-109
- Oktay, A. (1998), “Türk Solu ve Kültür”, Toplum ve Bilim, 78: 38-58
- Oran, B. (1969), “İkinci Dünya Savaşında Türkiye de Siyasal Hayat ve Sağ Sol Akımları”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 24: 227-275
- Savi, L. (2015), “Italy’s Autarky- Fashion and Textiles in the Fascist regime”, Dress and Politics. Proceedings of the 2014 Annual Meeting of the ICOM Costume Committee, Nafplion and Athens, Greece, 7-13 September 2014, “Endymatologika”(Costume Studies), Volume V, https://www.academia. edu/9122601/Italy_s_autarky_Fashion_and_Textiles_during_in_the_Fascist_regime
- Şenyürek, M. (1943) “Muzaffer Şerif Başoğlu: Irk Psikolojisi. Üniversite Kitabevi, İstanbul, 1943. S.123.”, Adımlar, 2: 74-76
- Turner, J. H. (1988), “The Mixed Legacy of the Chicago School of Sociology”, Sociological Perspectives, 31(3), 325–338
- Ülken, H. Z. (1943), “İlim Karşısında Tarih II”, Adımlar, 6: 182-185
- Ünsaldı, L., & Geçgin, E. (2013), Sosyoloji Tarihi: Dünya’da ve Türkiye’de Heretik Yayınları, Ankara.
- Üstel, F. (1994), “1920’li ve 30’lu Yıllarda ‘Milli Musiki’ ve ‘Musiki İnkılabı’”, Defter, 22: 41-53
- Vural, M. K. (2018), ““Ankara Çevresi”nin “Ötekileştirilme” Süreci ve Dil-Tarih Tasfiyesi’nin İdeolojik-Düşünsel Arka Planı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1: 11-44
- Yücel, F. (2006), “Türkiye’nin Aydınlanma Sürecinde Çevirinin Rolü”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2: 207-220
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 20 Sayı: 79 |
