Konya Sanat

Öz

1960’larda
Latin Amerika’da Hollywood’un ticari sinema anlayışına bir tepki olarak ortaya
çıkan Üçüncü Sinema, günümüze kadar kapsamını büyüterek gelmiştir. 1960’ların
siyasi kaos ortamında düşük bütçeli filmler ve radikal manifestolarla ortaya
çıkan Üçüncü Sinema, gelişmekte olan tüm üçüncü dünya ülkelerinde karşılık
bulmaya başlamıştır. Latin Amerika’da Fernando Solanas, Octavio Getino ve Julio
Garcia Espinosa gibi yönetmenlerin başını çektiği Üçüncü Sinema, içinde politik
sinemanın da unsurlarını barındırarak muhalif bir sinema anlayışının ortaya
çıkmasını sağlamıştır. 1945’te Endonezya ve Vietnam, 1946’da Filipinler’in
bağımsızlıklarını ilan etmeleri; Çin ve Küba devrimleri, Üçüncü Sinema’nın ürün
vereceği bir atmosfer yaratmıştır. Giderek halkasını genişleten Üçüncü Sinema
hareketleri, 1960’lı yıllardan itibaren Türkiye’de de etkisini göstermeye
başlamıştır. Türkiye’de Üçüncü Sinema’nın ilk etkileri “toplumsal gerçekçi”
olarak bilinen filmlerde kendisini göstermiştir. Daha sonraki dönemlerde ise 1960
ve 1980 askeri darbelerinin de etkisiyle Üçüncü Sinema’ya örnek teşkil edecek
politik filmler yapılmıştır. Bu tarzda film üreten yönetmenlerden birisi de
Erden Kıral’dır. Bu çalışmada, Fernando Solanas ve Octavio Getino’nun Üçüncü
Sinema Manifestosu ve Willemen’in Üçüncü Sinema kriterleri üzerinden Erden
Kıral’ın ürettiği filmler, betimsel analiz yöntemiyle incelenerek “Üçüncü
Sinema” kuramı bağlamında tartışılmıştır. Çalışmayla amaçlanan, yukarıda
bahsedilen yönetmen ve kuramcıların Üçüncü Sinema kıstasları üzerinden, Erden
Kıral filmlerinin ne derecede Üçüncü Sinema örneği olarak görülebileceğini
saptamaktır. İnceleme sonucunda Erden Kıral filmlerinin Solanas Getino ve Willemen’in
Üçüncü Sinema kriterlerine uyum sağladığı sonucuna varılmıştır.