Yıl 2015,
Sayı: 23, 39 - 65, 30.12.2015
Öz
Osmanlı modernleşme sürecinde kadınlara biçilen rolü anlamak ve o dönemde basının gündeminde yer almış olan kadına ilişkin konuları Kadınlık Gazetesi bağlamında ortaya çıkarmayı amaçlayan bu çalışmada, gazetenin 8 Mart 1330-17 Mayıs 1330 tarihleri arasındaki orijinal Arap harfli Osmanlıca 11 nüshası, dijital ortama aktarılarak incelenmiştir. Araştırmada öncelikle kimlik bilgileri ve teknik özellikleri gibi gazeteye ait genel bilgiler sunulmuştur. Daha sonra gazetenin kadına biçtiği role ilişkin yaklaşımlar üzerinde yorum yapabilmek ve derginin kadının konumuna ilişkin tutumunu ortaya koymak amacıyla, yazılarında kadının toplumsal konumuyla ilgili meselelere yoğunlaşan Ebussüreyya Sami, Halis Eşref, Şukufe Nihal Mithat, Mahmud Sadık, Nevvera Şükran ve Hacı Cemal’e ait yazılar niteliksel içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Çalışma bu yönüyle monografi özelliği taşımaktadır. Değerlendirmeler sonucunda gazetenin yazarları arasında kadının kimliği ve konumuna ilişkin farklı bakış açılarının varlığı dikkat çekse de, ağırlıklı olarak, dönemin tarihsel, siyasal ve toplumsal koşulları bağlamında, kadının aile içindeki konumu, eğitimi, evlilik boşanma hukuku, kadının nasıl ve hangi hallerde çalışması gerektiğine yönelik konuların gündeme getirildiği anlaşılmıştır.
anahtar kelimeler: Kadınlık, Osmanlı’da kadın, kadın dergileri, kadın
gazeteleri
Kaynakça
- AKDENİZ Safiye (2008), “Tanzimat Dönemi Edebiyatçılarının Kadın Problemine Yaklaşım Biçimleri”, Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı. 15, ss. 1-32.
- AKŞIT E. Elif (2008), “Osmanlı Feminizmi”, Uluslararası Feminizm ve Doğu Kadınları, Doğudan, Sayı. 7, ss. 84-91.
- AKYOL Hüseyin (2012), Aykırı Kadınlar (Osmanlı’dan Günümüze Devrimci Kadın Portreleri), Ankara, İmge Kitabevi.
- ARAT Yeşim (1998), “Türkiye’de Kadın Milletvekillerinin Değişen Siyasi Rolleri, 1934-1980”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, (Der) A. Berktay, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, ss. 249-267.
- AŞA Emel (1992), 1869-1923 Yıları Arasında Yayımlanan Türk Kadın ve Aile Dergileri’, Sosyo Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C. 3, Ankara, ss. 966-978.
- BAYRAKÇEKEN T. Gökçe (2004), Being and Becoming Professional: Work and Liberation Through Women’s Narratives in Turkey”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- BUTTANRI Müzeyyen (2003), İkdam Gazetesinin Kültür Hayatımızdaki Yeri, Şekil ve İçerik Özellikleri (1894-1900). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 4 Sayı. 1, ss. 77-97.
- ÇAĞLAYAN Hale (2002), Defining Ottoman Women: The Terakki-i Muhadderat (1869-1870) as the First Women’s Journal in the Ottoman Empire, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- ÇAHA Ömer (1996), Sivil Kadın, Ankara, Vadi Yayınları.
- ÇAKIR Serpil (1992), II. Meşrutiyet Devri Kadınlarının Aile Anlayışları, Sosyo Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C. 1, Ankara, ss. 238-251.
- ÇAKIR Serpil (1994), Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul, Metis Yayınları.
- DEMİR Ö. Nilüfer (1999), II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Feminizmi, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 16, Sayı. 2, ss.107-116.
- DEMİRDİREK Aynur (2011), Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikayesi, İstanbul, Ayizi Kitap.
- DENMAN K. Fatma (2009), İkinci Meşrutiyet Döneminde Bir Jön Türk Dergisi: Kadın, İstanbul, Libra Kitapçılık ve Yayıncılık.
- DIŞBUDAK Müge (2008), Türk Kadınlar Birliği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve Inkılap Tarihi Enstitüsü.
- DURAKBAŞA A. Nilüfer (1998), Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimliklerinin Oluşumu: Kemalist Kadın Kimliği ve ‘Münevver Erkekler’, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Der. A. Berktay Hacımirzaoğlu, Ankara, Tarih Vakfı Yayınları, ss. 29-51.
- GÖLE Nilüfer (2000), Modern Mahrem, İstanbul, Metis Yayınevi.
- GÜLCÜ Erdinç ve TUNÇ Samiye (2012), Osmanlı Basın Hayatında Kadınlar
- Dünyası Dergisi, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), ss. 155-176.
- İŞAT, Ceren (2006), Türk Kadınlar Birliğinde Devlet ve Sınıf İlişkileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, A. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- KADIOĞLU Ayşe (1999), Cumhuriyet İdaresi Demokrasi Muhasebesi, Ankara, Metis Yayınları.
- KAPLAN Leyla (1999), II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Kadınlarının Özgürleşme Hareketi, Osmanlı Ansiklopedisi, Cilt. 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, ss. 446-473.
- KARACA Şahika (2011a), Fatma Aliye Hanım’ın Türk Kadın Haklarının Düşünsel Temellerine Katkıları, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Güz, Sayı. 31, ss. 93-110.
- KARACA Şahika (2011b). Modernleşme Döneminde Bir Kadın Yazarın Portresi: Emine Semiye Hanım, BILIG, ss.115-134.
- KARACA Şahika (2013), Fatma Aliye ve Emine Semiye’nin Kadının Toplumsal Kimliğinin Kazandırılmasında Öncü Fikirleri, The Journal of Academic Social Science Studies, Volume 6, Issue 2, ss.1481-1499.
- KESKİN Tülay (2005), Demet Dergisi’nde Kadın ve İlerleme Anlayışı, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt. 24, Sayı. 37 ss. 289-312.
- KILIÇ, Zülal (1998), Cumhuriyet Türkiye’sinde Kadın Hareketine Genel Bir Bakış, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Der. A. Berktay, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, ss. 347-360.
- KURNAZ Şefika (1991), Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923), Ankara, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- KURNAZ Şefika (1997), Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923), İstanbul, MEB Yayınları.
- MAKAL Ahmet (2012), “Türkiye’de Kadın Emeğinin Tarihsel Kökenleri: 1920-1960”, Geçmişten Günümüze Türkiye’de Kadın Emeği, (Der) Ahmet Makal ve Gülay Toksöz, Ankara, A.Ü. Yayınevi. ss. 38-116.
- MAXWELL A. Joseph (1996), Qualitative Research Design: An Interactive Approach, Thousand Oaks, Sage Puplications.
- ORUÇ G. Selin (2010), Türk Kadınlar Birliği (1924-1935), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- ÖZKİRAZ Ahmet ve ASLANEL M. Nazan (2011), İkinci Meşrutiyet Döneminde Kadın Olmak, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt. 3, No. 1, ss. 1-10.
- ÖZÖN M. Nihat (1997), Namık Kemal ve İbret Gazetesi, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- SANCAR Serpil (2012), Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar, İstanbul, İletişim Yayınları.
- SANCAR, Serpil (2004), “Otoriter Türk Modernleşmesinin Cinsiyet Rejimi”, Doğu Batı, İdeolojiler II, Sayı. 29, ss.197-211.
- SARITAŞ Ezgi ve ŞAHİN Yelda (2015), Ellili Yıllarda Kadın Hareketi, Türkiye’nin 1950’li Yılları, Der. Mete Kaan Kaynar, İstanbul, İletişim Yayınları, ss. 627-667.
- TOKSA, Zehra (1998), “Cumhuriyetin’in Kadın İdeali: Eşiği Aşanlar ve Aşamayanlar”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Der. A. Berktay, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, ss. 71-88.
- TOSKA Zehra, ÇAKIR Serpil, GENÇTÜRK Tülay, YILMAZ Seher, KURÇ Selmin, ART Gökçen, DEMİRDİREK Aynur (1993), İstanbul Kütüphanelerindeki Eski Harfli Türkçe Kadın Dergileri Bibliyografyası (1869-1927), İstanbul, Metis Yayını.
- YARAMAN Ayşegül (2001), “Durgunluk Döneminde Cüretkar Talepler Kadın Gazetesi”, Toplumsal Tarih (3), ss. 36-42.
- YAŞAR T. Fatma (2008), Osmanlı Kadınının Eğitimine Yönelik İlk Süreli Yayın: Terakki-i Muhadderat, Değerler Eğitimi Merkezi Dergisi, (3), ss. 98-105.
- YÜCEKÖK N. Ahmet, TURAN İlter ve ALKAN Ö. Mehmet (1998), Tanzimattan Günümüze İstanbul’da STK’lar, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları.
- ZIHNIOĞLU Yaprak (2009), “Kadın Kurtuluşu Hareketinin Siyasal İdeolojiler Boyunca Seyri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Dönemler ve Zihniyetler, Cilt. 9, Ed. Tanıl Bora ve M. Gültekingül, İstanbul, İletişim Yayınları, ss. 805-817.
- Gazeteler
- ‘Mesleğimiz’, Kadınlık, 8 Mart 1330, Numru 1, s. 2
- ‘Şayan-ı Teessüf Bir Mülakat’, Hukuk-ı Umumiye Gazetesi, 15 Teşrin-ievvel 1908, no 30, s. 1
- Ebussüreyya Sami, ‘Bizde Kadın Zihniyeti’ Kadınlık, 8 Mart 1330, Numru 1, s. 3-4
- Ebussüreyya Sami, ‘Kadınlıkta Terakki var mı Yok mu?’ Kadınlık, 13 Mart 1330, Numru 2, s. 2
- Ebussüreyya Sami, ‘İnsanlarda Halet-i Ruhiye’, Kadınlık, 20 Mart 1330, Numru 3, s. 2
- Hacı Cemal, ‘Saadet-i Beşeriye Kadınla Kaimdir’, Kadınlık, 10 Nisan 1330, Numru 6, s. 2
- Hacı Cemal, ‘Tevlit ve İdame-i Nesil’, Kadınlık, 17 Nisan 1330, Numru 7, s. 3
- Hacı Cemal, ‘İttihad-ı Nisvan’, Kadınlık, 3 Mayıs 1330, Numru 9, s. 2-3
- Hacı Cemal, ‘İttihad-ı Nisvan Münasebetiyle’, Kadınlık, 17 Mayıs 1330, Numru 11, s. 2
- Halise Eşref, ‘Bir Hitabeden’, Kadınlık, 8 Mart 1330, Numru 1, s. 6
- Nadir Tevfik, ‘İnkılâbın Tarihçesi’, Millet, 9 Ağustos 1908, Numru 5, s. 1
- Şukufe Nihal Mithat, ‘Bugünün Genç Kadınına’, Kadınlık, 8 Mart 1330, Numru 1, s. 5
Toplam 56 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Bölüm | Makaleler |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015Sayı: 23 |
Cited By
Akis Dergisi “Kadınlar Arasında” Bölümünde Kadın Algısı
Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi
Seyran EFİLTİ ATAY
https://doi.org/10.21497/sefad.944165
- Makale Dosyaları
