Redirecting to http://dergipark.org.tr/_fragment?_hash=j-n3uU6eF41i1lFGmfPdiWMxJGZSCOhTTZzJDaWix18&_path=id%3D1458975%26_format%3Dhtml%26_locale%3Dtr%26_controller%3DApp%255CController%255CSite%255CArticleController%253A%253AesiArticleStats.
Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Aller au cinéma en tant que droit social dans les entreprises charbonnières d'Ereğli- la région minière d'Armutçuk-Kandilli et le cinéma ouvrier

Yıl 2024, Sayı: 40, 33 - 70, 29.06.2024

Mehtap Özsoy

https://doi.org/10.16878/gsuilet.1458975
Bu makale için 29 Haziran 2025 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. http://iletisimdergisi.gsu.edu.tr/tr/pub/gsuilet/issue/93107/1730149

Öz

On sait que les usines de SEKA, de tissus Sümerbank, créées en Turquie dans les années 1930 et visant une production efficace avec des politiques de nationalisation, ont également mis en place des cinémas dans le cadre des droits sociaux dans les entreprises. Dans certaines études traitant de ces entreprises, les salles de cinéma ont été mentionnées. Cependant, ces salles, qui sont des acteurs du patrimoine industriel turc, dont une partie importante a aujourd'hui disparu, n'ont pas été discutées en tant que domaine de recherche détaillé. Cette recherche, qui vise à combler cette lacune dans la littérature et qui a un caractère de découverte, examine les salles de cinéma et l'expérience cinématographique dans la région d'Armutçuk, l'une des régions minières liées aux entreprises charbonnières d'Ereğli, une étape cruciale de l'histoire de l'industrialisation de la Turquie. L’étude -se base sur des documents, des entretiens d'histoire orale et des photographies. Deux phénomènes qui n'ont pas été discutés dans la littérature auparavant, sont abordés dans cette recherche, particulièrement dans la région d'Armutcuk: l'expérience d'aller au cinéma en tant que droit social et les “cinémas ouvriers” qui font partie de cette expérience. L'étude utilise la méthode de l'histoire orale pour discuter de l’impact du cinéma sur le public à Armutçuk, composé des personnes ayant différents niveaux socioculturels et socio-économiques, y compris les cols blancs, les mineurs et leurs familles.

Anahtar Kelimeler

droits sociaux cinéma cinémas ouvriers

Kaynakça

  • Akbulut, H. (2014). Sinemaya Gitmek ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR), 2, 1-16. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejoir/issue/5377/72970
  • Akşin, S. (2022). Kısa Türkiye Tarihi, (XXXI. Basım). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Bakioğlu, A. (2022). Büyük Madenci Yürüyüşü (Birinci Basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Beyoğlu, S. (2001). Sinema Karadeniz’de (1909-1933). Toplumsal Tarih, 26(92), 47-50. Bilim ve Sanat Vakfı (2006). Sözlü Tarih Araştırmacıları İçin Pratik El Kılavuzu. İstanbul: Bilim ve Sanat Vakfı, Türkiye Araştırma Merkezi.
  • Boratav, K. (2005). Türkiye İktisat Tarihi (1908-2002). (9. Basım). Ankara: İmge Kitabevi.
  • Bourdieu, P. (1995). Pratik Nedenler (Hülya Tufan Çev.) İstanbul: Kesit Yayıncılık
  • Caunce, S. (2016). Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi. (3. Basım). (Çev. B.C. Bilmez ve A. Yalçınkaya). Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
  • Çatma, E. (2014). Kömür Tutuşunca (Birinci Basım). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
  • Diken Y., D. (2022). Yeni Sinema Tarih Yazımına Bir Katkı: Yeşilçam Döneminde Malatya’da Seyir ve Seyirci. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2022(60), 1-30. https://doi.org/10.47998/ikad.1138877
  • Duyan, Y. (2021). Sinemanın Mardin’deki Seyri: Sinema, Şehir ve Seyir. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 12(1), 9-42.
  • Duyan, Y. (2023). “Sinema Bizler İçin Sokağa Açılan Bir Tüneldi”: 1960-1970’li Yıllarda Mardinli Kadınların Sinema Deneyimi Üzerine Bir İnceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 10(1), 327-343. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.1188274
  • Elden, Y. (2012). Sinema’nın Kayseri’deki Serüveni. Palet Yayınları.
  • Erdoğan, N. (2017), Sinemanın İstanbul’da İlk Yılları Modernlik ve Seyir Maceraları. (Birinci Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları
  • Erkılıç, H. (2012). Türkiye’de Sinema Salonlarının Dijital Dönüşümü. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication,2 (2), s. 94–99.
  • Ertaylan, A. (2013). Yeşilçam Döneminde Van’ın Sinema Kültürü. Journal of Turkish Studies, 2013, 8 (5), s. 1839–1857
  • Evren, B. (1998). Eski İstanbul Sinemaları: Düş Şatoları. Milliyet Yayınları.
  • Gökmen, M. (1991). Eski İstanbul Sinemaları. İstanbul Kitaplığı Yayınları
  • Harvey, D. (2015). Neoliberalizmin Kısa Tarihi. (2. Basım) İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Hobsbawm, E. (1996) Kısa Yirminci Yüzyıl 1914-1915 Aşırılıklar Çağı (Birinci Baskı). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
  • James, R. (2007). A very profitable enterprise': South Wales Miners' Institute Cinemas in the 1930s, Historical Journal of Film, Radio and Television, 27(1), 27-61. https://doi.org/10.1080/01439680601177114
  • Kalyoncu, H. (2005). Kömürde Açan Çiçek (Birinci Basım). Ankara: Pervaz Yayınları.
  • Kaya, D. (2022). Gendering The History of Cinemagoing in Izmir, Turkey: Middle-class Women’s Experiences of Cinema in the 1960s and 1970s. European Journal of Cultural Studies, 25(2), 606-621. https://doi.org/10.1177/13675494211029657
  • Kocagil, S. (1989). Özelleştirme ve Türkiye’de Özelleştirme Uygulamaları, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Ana Bilim Dalı.
  • Köse, B. (2018). Responding the challenges of preserving an industrial network as heritage: Turkey Cellulose and Paper Factories (SEKA). Doctoral Thesis. Middle East Technical University, Ankara.
  • Kuhn, A. (2002). An Everyday Magic: Cinema and Cultural Memory. London, NY: I.B. Tauris.
  • Kyving, D.E. ve Marty A. M. (2000). Yanıbaşımızdaki Tarih. (Birinci Basım) (Çev. Nalan Özsoy). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi, (Çev. I. Ergüden), (2. Basım). İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Liman, A. S. (2014), Gaziantep’te Sinema, Seyir ve Seyirci (1923-1980). İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. (47), s. 97–123.
  • Maltby, R., Biltereyst, D. ve Meers P. (2011). Explorations in New Cinema History: Approaches and Case Studies, R., Maltby, D., Biltereyst ve P., Meers (Ed.), Wiley-Blackwell.
  • Manning, S. (2020). Cinemas and Cinema-Going in the United Kingdom: Decades of Decline, 1945–65. Unıversıty of London Press School of Advanced Study Instıtute of Hıstorıcal Research
  • McKernan, L. (2007) Diverting Time: London's Cinemas and Their Audiences, 1906–1914, The London Journal, 32:2, 125-144, DOI: 10.1179/174963207X205707
  • Miskell, P. (2006). A Social History of the Cinema in Wales 1918–1951: Pulpits, Coal Pits and Fleapits. Cardiff: University of Wales Press.
  • Oskay, Ü. (1983). Geçiş Dönemi Tipi Olarak Zonguldak Kömür Havzası Maden İşçisi (Birinci Basım). İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Özkan A., M. (2015). Yenişehir Sineması ve Endüstri Kenti Karabük’ün Sosyal Yaşantısının Şekillenişindeki Rolü. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 83-99. https://doi.org/10.15869/itobiad.68641
  • Özsoy, M. (2021). Toplumsal Tarihe Sinema Penceresinden Bir Bakış: Bir Sözlü Tarih Çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
  • Özsoy, M. (2023). Pavlidis’ten Uğur’a Giresun’da Sinemanın Toplumsal Tarihi (1914-1990), (Birinci Basım), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Öztürk, S. (2005). Erken Cumhuriyet Döneminde Sinema Seyir Siyaset. (Birinci Basım) Elips Kitap.
  • Richards, J. (1994). Cinemagoing in Worktown: regional film audiences in 1930s Britain. Historical Journal of Film, Radio and Television, 14(2), 147–166. https://doi.org/10.1080/01439689400260131
  • Scognamillo, G. (1991). Cadde-i Kebir’de Sinema. (Birinci Basım) Metis Yayınları.
  • Semiz, Y. ve Toplu, G. (2019). Cumhuriyet Döneminde Devlet Tarafından Kurulan İlk Sanayi Kuruluşu Kayseri Sümerbank Bez Fabrikası. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (45), 29-59. https://doi.org/10.21563/sutad.636097
  • Tan, Ç. (2015). 20. Yüzyılın İlk Yarısında Zonguldak: Gündelik Yaşam ve Siyaset. Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
  • Taş, H. Y. (1995). Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Türkiye’de Özelleştirme Çalışmaları, [yayımlanmamış yüksek lisans tezi], İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı.
  • Terzi, . (2016). Kömürün Dili: Zonguldak Yer Adlarının Oluşumunda Kömür Üretiminin Etkisi Türk Dili Dergisi, 771, 100-106.
  • Tümay, G. (2017) Cumhuriyet Dönemi Modernleşme Sürecinde Sinema Yapılarının Biçimsel ve Mekânsal Olarak İncelenmesi: Karabük Yenişehir Sineması Örneğinde Değerlendirmeler, Yayınlanmamış doktora tezi], Karabük Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • Uçar İ., E. (2018), 1960-1970’li Yıllarda Antalya’da Sinema İzleme Deneyimleri. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 5 (1), s. 61–90.
  • Yavaşoğlu, F. ve Özgül, C. G. (2020). Endüstri Mirasının Korunması ve Dönüşümü: Malatya Şeker Fabrikası Yerleşkesi Örneği. İDEALKENT, 11(Kentleşme ve Ekonomi Özel Sayısı), 972-996. https://doi.org/10.31198/idealkent.680959 Zonguldak İl Yıllığı, 1967, Ankara.
  • Kaynak Kişiler Özdemir Aslan, 1966, Görüşme Tarihi: 23.02.2022/21.03.2024 Nesrin Belet, 1950, Görüşme Tarihi:22.02.2022 Ömer Korhan Us, 1955, Görüşme Tarihi: 22.02.2022/05.05.2024 Mevlüt Hamdi Kalyoncu, 1958, Görüşme Tarihi: 22.02.2022/ 23.02.2022/ Cihat Kalafat, 1950, Görüşme Tarihi: 17.03.2024/23.05.2024 Salim Çalık, 1971, Görüşme Tarihi: 23.02.2022/07.03.2024/25.03.2024 Sezgin İbik, 1972, Görüşme Tarihi:23.02.2022/02.07.2023/08.03.2024 Muzaffer Yavuz, 1949, Görüşme tarihi: 22.02.2022 Mehmet Yavuz, 1962, Görüşme Tarihi: 23.02.2022 Eyüp Bektaş, 1954, doğumlu, Görüşme Tarihi: 22.02.2022/05.05.2024 Ekrem Murat Zaman, Görüşme Tarihi: 06.09.2023- 07.09.2023/25.03.2024

Going to the Cinema as a Social Right in the Ereğli Coal Enterprises-Armutçuk-Kandilli Mining Region and Armutçuk Workers' Cinema

Yıl 2024, Sayı: 40, 33 - 70, 29.06.2024

Mehtap Özsoy

https://doi.org/10.16878/gsuilet.1458975
Bu makale için 29 Haziran 2025 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. http://iletisimdergisi.gsu.edu.tr/tr/pub/gsuilet/issue/93107/1730149

Öz

In this study, it is aimed to contribute to the cinema experience, which is mostly dealt with in the context of commercial cinema halls in cinema history studies, with the context of cinema halls organised around public benefit in the specific case of Ereğli Coal Enterprises-Armutçuk, which is a part of State Economic Enterprises. It is known that in State Economic Enterprises such as SEKA and Sümerbank Cloth Factories, which were established in Turkey in the 1930s and targeted efficient production with nationalisation policies, cinema halls were also established as a part of social rights. In some studies dealing with these enterprises, cinema halls have been mentioned. However, these theatres, which are actors of Turkey's industrial heritage, a significant part of which has disappeared today, have not been discussed as a detailed research field. In this research, which aims to contribute to this deficiency in the literature and is in a sense an exploration, the cinema halls and cinema experience in the Armutçuk Region, one of the mining regions of the Ereğli Coal Works, which is one of the most important stops in Turkey's industrialisation history, are discussed in the light of documents, oral history interviews and photographs. In the research, two phenomena that have not been discussed in the literature before are addressed in the specific case of the Armutçuk Region: The experience of going to the cinema as a social right and ‘workers’ cinemas’ as a part of this experience. These two unique topics on the cinema experience are discussed through the oral history method through the audience subjects in Armutçuk, each with different socio-cultural and socio-economic levels, including white-collar workers and mine workers and their families.

Anahtar Kelimeler

social rights cinema workers

Kaynakça

  • Akbulut, H. (2014). Sinemaya Gitmek ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR), 2, 1-16. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejoir/issue/5377/72970
  • Akşin, S. (2022). Kısa Türkiye Tarihi, (XXXI. Basım). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Bakioğlu, A. (2022). Büyük Madenci Yürüyüşü (Birinci Basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Beyoğlu, S. (2001). Sinema Karadeniz’de (1909-1933). Toplumsal Tarih, 26(92), 47-50. Bilim ve Sanat Vakfı (2006). Sözlü Tarih Araştırmacıları İçin Pratik El Kılavuzu. İstanbul: Bilim ve Sanat Vakfı, Türkiye Araştırma Merkezi.
  • Boratav, K. (2005). Türkiye İktisat Tarihi (1908-2002). (9. Basım). Ankara: İmge Kitabevi.
  • Bourdieu, P. (1995). Pratik Nedenler (Hülya Tufan Çev.) İstanbul: Kesit Yayıncılık
  • Caunce, S. (2016). Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi. (3. Basım). (Çev. B.C. Bilmez ve A. Yalçınkaya). Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
  • Çatma, E. (2014). Kömür Tutuşunca (Birinci Basım). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
  • Diken Y., D. (2022). Yeni Sinema Tarih Yazımına Bir Katkı: Yeşilçam Döneminde Malatya’da Seyir ve Seyirci. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2022(60), 1-30. https://doi.org/10.47998/ikad.1138877
  • Duyan, Y. (2021). Sinemanın Mardin’deki Seyri: Sinema, Şehir ve Seyir. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 12(1), 9-42.
  • Duyan, Y. (2023). “Sinema Bizler İçin Sokağa Açılan Bir Tüneldi”: 1960-1970’li Yıllarda Mardinli Kadınların Sinema Deneyimi Üzerine Bir İnceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 10(1), 327-343. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.1188274
  • Elden, Y. (2012). Sinema’nın Kayseri’deki Serüveni. Palet Yayınları.
  • Erdoğan, N. (2017), Sinemanın İstanbul’da İlk Yılları Modernlik ve Seyir Maceraları. (Birinci Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları
  • Erkılıç, H. (2012). Türkiye’de Sinema Salonlarının Dijital Dönüşümü. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication,2 (2), s. 94–99.
  • Ertaylan, A. (2013). Yeşilçam Döneminde Van’ın Sinema Kültürü. Journal of Turkish Studies, 2013, 8 (5), s. 1839–1857
  • Evren, B. (1998). Eski İstanbul Sinemaları: Düş Şatoları. Milliyet Yayınları.
  • Gökmen, M. (1991). Eski İstanbul Sinemaları. İstanbul Kitaplığı Yayınları
  • Harvey, D. (2015). Neoliberalizmin Kısa Tarihi. (2. Basım) İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Hobsbawm, E. (1996) Kısa Yirminci Yüzyıl 1914-1915 Aşırılıklar Çağı (Birinci Baskı). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
  • James, R. (2007). A very profitable enterprise': South Wales Miners' Institute Cinemas in the 1930s, Historical Journal of Film, Radio and Television, 27(1), 27-61. https://doi.org/10.1080/01439680601177114
  • Kalyoncu, H. (2005). Kömürde Açan Çiçek (Birinci Basım). Ankara: Pervaz Yayınları.
  • Kaya, D. (2022). Gendering The History of Cinemagoing in Izmir, Turkey: Middle-class Women’s Experiences of Cinema in the 1960s and 1970s. European Journal of Cultural Studies, 25(2), 606-621. https://doi.org/10.1177/13675494211029657
  • Kocagil, S. (1989). Özelleştirme ve Türkiye’de Özelleştirme Uygulamaları, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Ana Bilim Dalı.
  • Köse, B. (2018). Responding the challenges of preserving an industrial network as heritage: Turkey Cellulose and Paper Factories (SEKA). Doctoral Thesis. Middle East Technical University, Ankara.
  • Kuhn, A. (2002). An Everyday Magic: Cinema and Cultural Memory. London, NY: I.B. Tauris.
  • Kyving, D.E. ve Marty A. M. (2000). Yanıbaşımızdaki Tarih. (Birinci Basım) (Çev. Nalan Özsoy). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi, (Çev. I. Ergüden), (2. Basım). İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Liman, A. S. (2014), Gaziantep’te Sinema, Seyir ve Seyirci (1923-1980). İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. (47), s. 97–123.
  • Maltby, R., Biltereyst, D. ve Meers P. (2011). Explorations in New Cinema History: Approaches and Case Studies, R., Maltby, D., Biltereyst ve P., Meers (Ed.), Wiley-Blackwell.
  • Manning, S. (2020). Cinemas and Cinema-Going in the United Kingdom: Decades of Decline, 1945–65. Unıversıty of London Press School of Advanced Study Instıtute of Hıstorıcal Research
  • McKernan, L. (2007) Diverting Time: London's Cinemas and Their Audiences, 1906–1914, The London Journal, 32:2, 125-144, DOI: 10.1179/174963207X205707
  • Miskell, P. (2006). A Social History of the Cinema in Wales 1918–1951: Pulpits, Coal Pits and Fleapits. Cardiff: University of Wales Press.
  • Oskay, Ü. (1983). Geçiş Dönemi Tipi Olarak Zonguldak Kömür Havzası Maden İşçisi (Birinci Basım). İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Özkan A., M. (2015). Yenişehir Sineması ve Endüstri Kenti Karabük’ün Sosyal Yaşantısının Şekillenişindeki Rolü. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 83-99. https://doi.org/10.15869/itobiad.68641
  • Özsoy, M. (2021). Toplumsal Tarihe Sinema Penceresinden Bir Bakış: Bir Sözlü Tarih Çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
  • Özsoy, M. (2023). Pavlidis’ten Uğur’a Giresun’da Sinemanın Toplumsal Tarihi (1914-1990), (Birinci Basım), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Öztürk, S. (2005). Erken Cumhuriyet Döneminde Sinema Seyir Siyaset. (Birinci Basım) Elips Kitap.
  • Richards, J. (1994). Cinemagoing in Worktown: regional film audiences in 1930s Britain. Historical Journal of Film, Radio and Television, 14(2), 147–166. https://doi.org/10.1080/01439689400260131
  • Scognamillo, G. (1991). Cadde-i Kebir’de Sinema. (Birinci Basım) Metis Yayınları.
  • Semiz, Y. ve Toplu, G. (2019). Cumhuriyet Döneminde Devlet Tarafından Kurulan İlk Sanayi Kuruluşu Kayseri Sümerbank Bez Fabrikası. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (45), 29-59. https://doi.org/10.21563/sutad.636097
  • Tan, Ç. (2015). 20. Yüzyılın İlk Yarısında Zonguldak: Gündelik Yaşam ve Siyaset. Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
  • Taş, H. Y. (1995). Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Türkiye’de Özelleştirme Çalışmaları, [yayımlanmamış yüksek lisans tezi], İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı.
  • Terzi, . (2016). Kömürün Dili: Zonguldak Yer Adlarının Oluşumunda Kömür Üretiminin Etkisi Türk Dili Dergisi, 771, 100-106.
  • Tümay, G. (2017) Cumhuriyet Dönemi Modernleşme Sürecinde Sinema Yapılarının Biçimsel ve Mekânsal Olarak İncelenmesi: Karabük Yenişehir Sineması Örneğinde Değerlendirmeler, Yayınlanmamış doktora tezi], Karabük Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • Uçar İ., E. (2018), 1960-1970’li Yıllarda Antalya’da Sinema İzleme Deneyimleri. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 5 (1), s. 61–90.
  • Yavaşoğlu, F. ve Özgül, C. G. (2020). Endüstri Mirasının Korunması ve Dönüşümü: Malatya Şeker Fabrikası Yerleşkesi Örneği. İDEALKENT, 11(Kentleşme ve Ekonomi Özel Sayısı), 972-996. https://doi.org/10.31198/idealkent.680959 Zonguldak İl Yıllığı, 1967, Ankara.
  • Kaynak Kişiler Özdemir Aslan, 1966, Görüşme Tarihi: 23.02.2022/21.03.2024 Nesrin Belet, 1950, Görüşme Tarihi:22.02.2022 Ömer Korhan Us, 1955, Görüşme Tarihi: 22.02.2022/05.05.2024 Mevlüt Hamdi Kalyoncu, 1958, Görüşme Tarihi: 22.02.2022/ 23.02.2022/ Cihat Kalafat, 1950, Görüşme Tarihi: 17.03.2024/23.05.2024 Salim Çalık, 1971, Görüşme Tarihi: 23.02.2022/07.03.2024/25.03.2024 Sezgin İbik, 1972, Görüşme Tarihi:23.02.2022/02.07.2023/08.03.2024 Muzaffer Yavuz, 1949, Görüşme tarihi: 22.02.2022 Mehmet Yavuz, 1962, Görüşme Tarihi: 23.02.2022 Eyüp Bektaş, 1954, doğumlu, Görüşme Tarihi: 22.02.2022/05.05.2024 Ekrem Murat Zaman, Görüşme Tarihi: 06.09.2023- 07.09.2023/25.03.2024

Ereğli Kömür İşletmeleri - Armutçuk - Kandilli Maden Bölgesi’nde Sosyal Hak Olarak Sinemaya Gitmek ve Armutçuk İşçi Sineması

Yıl 2024, Sayı: 40, 33 - 70, 29.06.2024

Mehtap Özsoy

https://doi.org/10.16878/gsuilet.1458975
Bu makale için 29 Haziran 2025 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. http://iletisimdergisi.gsu.edu.tr/tr/pub/gsuilet/issue/93107/1730149

Öz

Bu çalışmada, sinema tarihi araştırmalarında, çoğunlukla ticari sinema salonları bağlamıyla ele alınan sinema deneyimine, Kamu İktisadi Teşebbüsleri’nin bir parçası olan Ereğli Kömür İşletmeleri-Armutçuk özelinde, kamusal fayda etrafında organize edilen sinema salonları bağlamıyla katkı sunmak amaçlanmıştır. Türkiye’de 1930’lu yıllarda kurulan ve devletleştirme politikaları ile etkin üretim hedeflenen SEKA, Sümerbank Bez Fabrikaları gibi Kamu İktisadi Teşebbüslerinde sosyal hakların bir parçası olarak sinema salonlarının da kurulduğu bilinmektedir. Bu işletmeleri ele alan kimi çalışmalarda, sinema salonlarına değinilmiştir. Ancak günümüzde önemli bir kısmı yok olan, Türkiye’nin endüstri mirasının aktörleri konumundaki bu salonlar; ayrıntılı bir araştırma sahası olarak tartışılmamıştır. Literatürdeki bu eksikliğe katkı sunmayı amaçlayan ve bir anlamda keşif niteliği taşıyan bu araştırmada, Türkiye’nin endüstrileşme tarihinde en önemli duraklardan biri konumundaki Ereğli Kömür İşletmeleri’ne bağlı maden bölgelerinden biri olan Armutçuk Bölgesi’ndeki sinema salonları ve sinema deneyimi, belgeler, sözlü tarih görüşmeleri ve fotoğraflar ışığında ele alınmıştır. Araştırmada, Armutçuk Bölgesi özelinde, literatürde daha önce tartışılmayan iki olgu ele alınmaktadır: Sosyal hak olarak sinemaya gitme deneyimi ve bu deneyimin parçası konumundaki “işçi sinemaları”. Sinema deneyimi konusundaki bu iki özgün başlık; beyaz yakalılar ile maden işçileri ve onların aileleri olmak üzere her biri farklı sosyokültürel ve sosyoekonomik düzeye sahip Armutçuk’taki seyirci özneleri üzerinden, sözlü tarih yöntemiyle tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

sosyal haklar sinema işçi sinemaları

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Teşekkür

Bu araştırmayı destekleyen TÜBİTAK'a teşekkür ederim.

Kaynakça

  • Akbulut, H. (2014). Sinemaya Gitmek ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR), 2, 1-16. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejoir/issue/5377/72970
  • Akşin, S. (2022). Kısa Türkiye Tarihi, (XXXI. Basım). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Bakioğlu, A. (2022). Büyük Madenci Yürüyüşü (Birinci Basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Beyoğlu, S. (2001). Sinema Karadeniz’de (1909-1933). Toplumsal Tarih, 26(92), 47-50. Bilim ve Sanat Vakfı (2006). Sözlü Tarih Araştırmacıları İçin Pratik El Kılavuzu. İstanbul: Bilim ve Sanat Vakfı, Türkiye Araştırma Merkezi.
  • Boratav, K. (2005). Türkiye İktisat Tarihi (1908-2002). (9. Basım). Ankara: İmge Kitabevi.
  • Bourdieu, P. (1995). Pratik Nedenler (Hülya Tufan Çev.) İstanbul: Kesit Yayıncılık
  • Caunce, S. (2016). Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi. (3. Basım). (Çev. B.C. Bilmez ve A. Yalçınkaya). Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
  • Çatma, E. (2014). Kömür Tutuşunca (Birinci Basım). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
  • Diken Y., D. (2022). Yeni Sinema Tarih Yazımına Bir Katkı: Yeşilçam Döneminde Malatya’da Seyir ve Seyirci. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2022(60), 1-30. https://doi.org/10.47998/ikad.1138877
  • Duyan, Y. (2021). Sinemanın Mardin’deki Seyri: Sinema, Şehir ve Seyir. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 12(1), 9-42.
  • Duyan, Y. (2023). “Sinema Bizler İçin Sokağa Açılan Bir Tüneldi”: 1960-1970’li Yıllarda Mardinli Kadınların Sinema Deneyimi Üzerine Bir İnceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 10(1), 327-343. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.1188274
  • Elden, Y. (2012). Sinema’nın Kayseri’deki Serüveni. Palet Yayınları.
  • Erdoğan, N. (2017), Sinemanın İstanbul’da İlk Yılları Modernlik ve Seyir Maceraları. (Birinci Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları
  • Erkılıç, H. (2012). Türkiye’de Sinema Salonlarının Dijital Dönüşümü. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication,2 (2), s. 94–99.
  • Ertaylan, A. (2013). Yeşilçam Döneminde Van’ın Sinema Kültürü. Journal of Turkish Studies, 2013, 8 (5), s. 1839–1857
  • Evren, B. (1998). Eski İstanbul Sinemaları: Düş Şatoları. Milliyet Yayınları.
  • Gökmen, M. (1991). Eski İstanbul Sinemaları. İstanbul Kitaplığı Yayınları
  • Harvey, D. (2015). Neoliberalizmin Kısa Tarihi. (2. Basım) İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Hobsbawm, E. (1996) Kısa Yirminci Yüzyıl 1914-1915 Aşırılıklar Çağı (Birinci Baskı). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
  • James, R. (2007). A very profitable enterprise': South Wales Miners' Institute Cinemas in the 1930s, Historical Journal of Film, Radio and Television, 27(1), 27-61. https://doi.org/10.1080/01439680601177114
  • Kalyoncu, H. (2005). Kömürde Açan Çiçek (Birinci Basım). Ankara: Pervaz Yayınları.
  • Kaya, D. (2022). Gendering The History of Cinemagoing in Izmir, Turkey: Middle-class Women’s Experiences of Cinema in the 1960s and 1970s. European Journal of Cultural Studies, 25(2), 606-621. https://doi.org/10.1177/13675494211029657
  • Kocagil, S. (1989). Özelleştirme ve Türkiye’de Özelleştirme Uygulamaları, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Ana Bilim Dalı.
  • Köse, B. (2018). Responding the challenges of preserving an industrial network as heritage: Turkey Cellulose and Paper Factories (SEKA). Doctoral Thesis. Middle East Technical University, Ankara.
  • Kuhn, A. (2002). An Everyday Magic: Cinema and Cultural Memory. London, NY: I.B. Tauris.
  • Kyving, D.E. ve Marty A. M. (2000). Yanıbaşımızdaki Tarih. (Birinci Basım) (Çev. Nalan Özsoy). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi, (Çev. I. Ergüden), (2. Basım). İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Liman, A. S. (2014), Gaziantep’te Sinema, Seyir ve Seyirci (1923-1980). İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. (47), s. 97–123.
  • Maltby, R., Biltereyst, D. ve Meers P. (2011). Explorations in New Cinema History: Approaches and Case Studies, R., Maltby, D., Biltereyst ve P., Meers (Ed.), Wiley-Blackwell.
  • Manning, S. (2020). Cinemas and Cinema-Going in the United Kingdom: Decades of Decline, 1945–65. Unıversıty of London Press School of Advanced Study Instıtute of Hıstorıcal Research
  • McKernan, L. (2007) Diverting Time: London's Cinemas and Their Audiences, 1906–1914, The London Journal, 32:2, 125-144, DOI: 10.1179/174963207X205707
  • Miskell, P. (2006). A Social History of the Cinema in Wales 1918–1951: Pulpits, Coal Pits and Fleapits. Cardiff: University of Wales Press.
  • Oskay, Ü. (1983). Geçiş Dönemi Tipi Olarak Zonguldak Kömür Havzası Maden İşçisi (Birinci Basım). İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Özkan A., M. (2015). Yenişehir Sineması ve Endüstri Kenti Karabük’ün Sosyal Yaşantısının Şekillenişindeki Rolü. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 83-99. https://doi.org/10.15869/itobiad.68641
  • Özsoy, M. (2021). Toplumsal Tarihe Sinema Penceresinden Bir Bakış: Bir Sözlü Tarih Çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
  • Özsoy, M. (2023). Pavlidis’ten Uğur’a Giresun’da Sinemanın Toplumsal Tarihi (1914-1990), (Birinci Basım), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Öztürk, S. (2005). Erken Cumhuriyet Döneminde Sinema Seyir Siyaset. (Birinci Basım) Elips Kitap.
  • Richards, J. (1994). Cinemagoing in Worktown: regional film audiences in 1930s Britain. Historical Journal of Film, Radio and Television, 14(2), 147–166. https://doi.org/10.1080/01439689400260131
  • Scognamillo, G. (1991). Cadde-i Kebir’de Sinema. (Birinci Basım) Metis Yayınları.
  • Semiz, Y. ve Toplu, G. (2019). Cumhuriyet Döneminde Devlet Tarafından Kurulan İlk Sanayi Kuruluşu Kayseri Sümerbank Bez Fabrikası. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (45), 29-59. https://doi.org/10.21563/sutad.636097
  • Tan, Ç. (2015). 20. Yüzyılın İlk Yarısında Zonguldak: Gündelik Yaşam ve Siyaset. Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
  • Taş, H. Y. (1995). Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Türkiye’de Özelleştirme Çalışmaları, [yayımlanmamış yüksek lisans tezi], İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı.
  • Terzi, . (2016). Kömürün Dili: Zonguldak Yer Adlarının Oluşumunda Kömür Üretiminin Etkisi Türk Dili Dergisi, 771, 100-106.
  • Tümay, G. (2017) Cumhuriyet Dönemi Modernleşme Sürecinde Sinema Yapılarının Biçimsel ve Mekânsal Olarak İncelenmesi: Karabük Yenişehir Sineması Örneğinde Değerlendirmeler, Yayınlanmamış doktora tezi], Karabük Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • Uçar İ., E. (2018), 1960-1970’li Yıllarda Antalya’da Sinema İzleme Deneyimleri. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 5 (1), s. 61–90.
  • Yavaşoğlu, F. ve Özgül, C. G. (2020). Endüstri Mirasının Korunması ve Dönüşümü: Malatya Şeker Fabrikası Yerleşkesi Örneği. İDEALKENT, 11(Kentleşme ve Ekonomi Özel Sayısı), 972-996. https://doi.org/10.31198/idealkent.680959 Zonguldak İl Yıllığı, 1967, Ankara.
  • Kaynak Kişiler Özdemir Aslan, 1966, Görüşme Tarihi: 23.02.2022/21.03.2024 Nesrin Belet, 1950, Görüşme Tarihi:22.02.2022 Ömer Korhan Us, 1955, Görüşme Tarihi: 22.02.2022/05.05.2024 Mevlüt Hamdi Kalyoncu, 1958, Görüşme Tarihi: 22.02.2022/ 23.02.2022/ Cihat Kalafat, 1950, Görüşme Tarihi: 17.03.2024/23.05.2024 Salim Çalık, 1971, Görüşme Tarihi: 23.02.2022/07.03.2024/25.03.2024 Sezgin İbik, 1972, Görüşme Tarihi:23.02.2022/02.07.2023/08.03.2024 Muzaffer Yavuz, 1949, Görüşme tarihi: 22.02.2022 Mehmet Yavuz, 1962, Görüşme Tarihi: 23.02.2022 Eyüp Bektaş, 1954, doğumlu, Görüşme Tarihi: 22.02.2022/05.05.2024 Ekrem Murat Zaman, Görüşme Tarihi: 06.09.2023- 07.09.2023/25.03.2024
Toplam 47 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Sinema (Diğer)
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Mehtap Özsoy 0000-0003-0521-5185

Yayımlanma Tarihi 29 Haziran 2024
Gönderilme Tarihi 26 Mart 2024
Kabul Tarihi 4 Haziran 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Sayı: 40

Kaynak Göster

APA Özsoy, M. (2024). Ereğli Kömür İşletmeleri - Armutçuk - Kandilli Maden Bölgesi’nde Sosyal Hak Olarak Sinemaya Gitmek ve Armutçuk İşçi Sineması. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi(40), 33-70. https://doi.org/10.16878/gsuilet.1458975
 Kapak Resmi İndir

Creative Commons Lisansı TRDizinlogo_live-e1586763957746.png